I Tel Lo Chuan
Posted by Hriatpuia Pa
[Article ropui tak a ni lovang.
Lehkha thiam te, mi challang te, mi pawimawh te, sorkar hnathawk te leh khawtlang hruaitute tana chhiar leh zawm tur thuziak hi a tam khawp mai. Mahse langsar si lo, kan khawtlanga hmun pawimawh tak luah ve reng tho si, kan thalai, lehkhathiam tia chhiar tur ni si lote tana chhiar tur thuziak hi a tam lo. Chutiangho tana ziah chu a ni. Kumin Govt. Kolasib College Annual Magazine atana thuziak thawh tura min sawm laia ka lo zawh hlim a nih avangin ka pe tih hi ka'n sawi tel leh ang e. Sawi loh chuan - 'chutah-khatah ka hmu tawh' tih palh a awm thin... lolzz]
I nu leh pa, i pi leh pu, in chhungkhat laina hnai lam ka ngaihtuah lo. I pian leh murna lam pawh ka chhui lo. I zir san zawng ka chhut lova, eng hnathawk mi nge i nih ka en lo va, eng Kohhranah nge i lawi a, eng ang rawngbawlna nge i chelh tih pawh ka engto ber lo. Driver nge i nih lecturer? Sumdawng nge i nih inhlawhfa? Puanthui nge i nih thirdeng? Pa nge i nih tlangval? Nula nge i nih nuthlawi? heng zawhnate hi a pawimawh lo. I tel lo chuan ka tlei thei lo tih lai hi a pawimawh lai ber a ni.
Hmanah, sap lal fapa hmeltha chu nuthlawi tel lova a tlei theih miau loh avangin tihngaihna a awm thlawt lova, a buaithlak teh mai a sin! nuthlawi zunzam avangin ram ni tla seng lova rorel tura thutphah ropui a chan tak dante kha a ngaihnawm tham. Eng ang fakauva hmangaihna nasa nge ni ang, lal fapain lalthutthleng a han mausam mai theihna chhan kha aw?? Kha nuthlawi tan khan dam man a awm awm mang e!
He khawvela i lo piang ve ringawt hi a mak tih chang leh hringnun hi engmahlo mai ni a ngaih chang te, sawngsawhlawt lo riau a hriat chang te i nei thin em? Pawimawhna nei ve lo, dam chhan leh dam man nei lo riauvin i inhre leh thut thin lo maw? Ni, chutiang chuan i inngaihtuah tawh thin maithei. Nu leh pate pawhin, 'Lak tlak loh, tangkaina reng reng nei lo,' tiin an ankhum che a, khawtlangah pawh hnawksak i ni tawh maithei. Mahse, kei erawh chuan, 'I tel lo chuan..' ka ti tlat mai!!
Lehkha thiam thei lo pawh i ni hran lova, i dai sual laklawh vang maia tuna i dinhmuna ding kha i nih kha. I naupan laia i lo suangtuah thin i phak lohzia kha nangmah aia hrechiangtu an awm lo. Chuti a nih avang chuan mi tam takin an dem che a, a mawh zawng zawng an phurh che a ni; ka hria e. Sawi tur i neih vete chu i nu leh pa pawhin an ngaihthlaksak ngai lo che a, midang phei chu ngaithla turin i phut ngam ngai lo hrim hrim. I u leh naute meuh pawhin i lakah hian beiseina an nei lova, i nunah hian meisi chhem nun tur awmin an hre tawh lo hial. Chutiang chu ni mah la, i tel lo chuan ka tlei thei chuang lo.
I sikul kainaa zirtirtute khan ngunthluk takin an zirtir lo che a, i hma lam hun atan i nun siam lam an thupui lo. An hlawh leh hamthatna an ngaipawimawh ber a, chumi hnuah chuan kum khat chhunga an zirtir tur an zirtir zawh hman loh che an hlau leh tawp. Chu bakah chuan an sikul chu result chhuah huna dinhmun chhe lutuka a din an hlau leh, a bak chu an ngaihtuah lova, i nun an ngaihtuah lo. I hma lam hun an thlirsak ngai lo che a, Zoram hma lam hun thlir nachang an hre lo nge - an ngaipawimawh reng reng lova; chu ai chuan an teak huan an ngaipawimawh zawk a, Car loan an dah pawimawh fe zawk.
Lehkha thiam nel nual, kuthnathawka inhlawh tur pawha thiamna tak tak nei lo; rualawh nachang hre tawk siin zirtir chhuah i ni a. I nu leh pa leh i zirtirtuten an zirtir chin bak i tan pen ngaihna a awm lova, i lo heti ta a nih hi. I dinhmunah hian lungawi lo mah la dem tur i nei lova, dem tur i hre lova, dem dan pawh i thiam lo. Mahse, a ti diklotute chuan an tih dik loh tih an ngaihtuah lova, nangmah an kawk che. Thlarau Thianghlim siamthar i ngai ni tein an hria a, Kumpuan hmanga chhir that chi niin an hria che a ni awm e!!
Siamthat i ngai a nih pawhin chumi atana pawimawh ber chu nangmah i ni. Hei leh chen hi i dinhmunah hian i ding tawh a, i awmna ngaiah hian - rih artui phur ang maiin - i awm rei tawh. Dik tak chuan i nun leh i hun siamthat hi tumahin an ngaipawimawh tak tak lo, ngaipawimawh ni se he ram hian lehkhathiam a ngah tawk a, Pathian thu awih a ngah tawk a, thusawi thiam pawh ngah tak a ni - mahse engmah a thleng lo. Chu avang tak chuan nang aia pawimawh hi tumah an awm thei lova, nangmah kha in en rawh.
Khawvelah hian nang aia lehkha thiam lo hi a maka maka tam an awm, nang aia rethei pawh chhiar sen loh an ni. Chutiang chu i chhut phak lova, i ngaihtuah ngai loh avangin rethei ber, mawl ber emaw intiin i ram tan tangkaina nei lo leh tih theih nei lo emaw intiin i hun i hmang thin. Chu chuan hmasawnna a thlen lo che a, hma i sawn miau loh avangin i hnung tawlh a ni. I hrethiam lo maw? Khawvelah hian ni tin thil thar hmuhchhuah a ni a, i hriat thiam phak loh khawpa nasa hian he khawvel hian hma a sawn mek a, kil tinah rethei leh mimawl pung mahse, kil tin atangin hmasawnna hna thawh reng a ni. Hmana class khata i thutpui thinte i phak tawh lohzia ringawt pawh hi chhut la, i hnufum nasat tawhzia i chiang ang.
Khawvel hmasawn ruala hma sawn a, khawvel thiamna leh finna sang ber ber hre turin ka phut lo che a, vawilehkhata changkang thut turin ka beisei lo che a; chutiang tum tur pawh chuan thurawn ka pe hek lo che. Amaherawhchu tih tur i nei a, he Zoram, dinhmun thawpikthlak taka ding mek tan hian tih leh thawh tur i nei. I tel lo chuan he ram hi a dam dawn lova, i dinhmun atang khan tho turin i puanveng sawi chhing rawh le.
Khawpui lun lai saw thlir teh - eng nge i hmuh? Vaiho thil chherchhuana chhipchhuanho saw i hmu em? Engzatnge an hlawh ang aw? Lehkha an thiam em? teuh lo! Anmahni tawng pawhin an hming an ziak thiam mang lo. An chawn leh an bante saw en teh, nang aiin a te zawk nia! Chuti chung chuan he ramah hian, tawng pawh thiam lo, hmelhriat pawh nei lo, in leh lo pawh nei lovin an rawn kal a; an ni tin ei khawp an thawkchhuak a ni mai lo - an chhungte thawn tur thleng thlengin zuk thawkchhuaka maw le!!
Ti teh, Automobile Workshop-ah kal teh ang. Saw, eng nge i hmuh? vai!! A mak mang e!! Lehkha an thiam em? teuh lo!! Engzat nge an hlawh ang aw?? A hmaa mite ai khan an hlawh a tha ngei ngei ang. Nang aiin an hmelchhia a, nang aiin an mawl daih. An samte saw - thlawh loh ba hmun ang mai, a buk chhem chhum mai! Mahse anni saw chuan 'unemployment problem' hi engtihna nge an hre tehchiam lo, ni tin hna an nei tlat.
Ral lehlama Concrete In rel uaiha hnathawkte saw en chiang teh - vai bawk. A mak mang e! Saw mite sawn an khua pawh an sawi dik thei lo, khawi atanga lo kal nge an nih zawt mah la, 'Karimganj' bak an hre lo. An hria a nih pawhin an sawi chuang lovang. Ziak leh chhiar thiam sawih sawih chu lehkha zir sang pawl an ni. Chuti chung chuan a mistiri-ho saw chuan ni khatah zahnih zathum an hlawh. A chhawrtuten an chhawr duh a nih chuan anmahni hruai leh hmuh kher loh chu 'helper' an duh lo! Kum khat pawh helper ngai an hruai meuh lo - mual lehlamah chuan 'mistiri' an ni zel. He mite hian kan sawm ni miah lovin he ram hi an rawn lut a, kan rama In sak hna hi kan hriat loh laiin min rawn chhuhsak ringawt! Hmana harsa taka ILP la thin, a thente phei chu a ruka rawn lutte pawh khan, tunah chuan mamawhtu kan tam em avangin anmahni bawhzui leh thawh hah ngai miah lovin ILP tharlam tak tak an kawl reng thei tawh! Kan ram sum an lak hnemzia leh chumi atana kan rama chhiah an pek tlem si zia hi!! Khai, chu zawng, i bula ka sawi tum a ni lo.
Bazar-ah kal leh la, vai naupang dawl zuar i hmu ang. Hralhna tur a awm tlat a, vai naupang te te pawhin ni khatah zali zanga an hlawh thei!
Furniture Workshop-ah kal leh la, an mi chhawr tam zawk saw engahmah i ngaih lem loh 'khi' lama mite, 'saw' lama mite an ni zel mai! Kawng siamnaa thawkte lah vai bawk!!
He mite hi eng vang mahin he ramah hian an awm reng lo - hna a awm vang a ni chiang mai. Awm awl leh ei tui turin an rawn lut lova, nuam chen leh hawi thawveng turin an lo kal lo chiang. Mizo thalai tam takin thawh tur an hmuh loh laiin anni chuan hna an hmu a, an thawk a, an hlawh reng a ni. Mizo tam tak aiin an hnaah an rinawm a, an taima a, an tuar a fei a, mi hnuaiah an kun peih a, hringnun awmzia an hria a ni.
Khawi hmuna awm pawh ni la, eng dinhmuna ding pawh ni la, Mizo i nih ngat chuan heng ka sawite hi i hmu ve ngei ngei ang. I naupan lai chhut la, tun hun nen han khaikhin teh. Engemaw i tih loh chuan tun aiin i fapate lo leikan hunah chuan he thil hi a nasa tawh dawn. Kan inzirtir a nih pawhin hei aia level sang hi kan sawi a ngai tawh ngei ngei ang. Chutiang hun a thlen loh nan chuan nangmah kha i pawimawh a, tun hi hun lawmawm chu a ni.
Kan buante hi tisa an ni a, nang aia mawl, nang aia zir hniam, nang aia ban te, nang aia ngal sin an ni. Chuti chunga he ram rethei pawisaa an sahmim an tipuar reng mai si hi a tlawm thlak i ti em? He thil hi a reh theih nan tumahin engmah an ti si lo! He ram hi a ke a bai mek a, i tel lo chuan a dam thei dawn tlat lo.
Tho la, fanghmir hnenah va kal la, va zir teh. Awmhmuna inhumruh a sawt lo, dinhmun leh thuthmun sawn chuang si lova invaivung ringawtin awmzia a nei hek lo; tharum nena inpawngneka reh chi pawh a ni lo. Nangmah, nangmah ngei kha tho la, i thil hmuh leh hriatte atang hian zir la, fing rawh. An dil ni miah lova hnamdang hnena i ram i hralh hunah i harh ang a, i tlai tawh si ang e? Tho la, ding la, thawk rawh le.
Lehkha thiam te, mi challang te, mi pawimawh te, sorkar hnathawk te leh khawtlang hruaitute tana chhiar leh zawm tur thuziak hi a tam khawp mai. Mahse langsar si lo, kan khawtlanga hmun pawimawh tak luah ve reng tho si, kan thalai, lehkhathiam tia chhiar tur ni si lote tana chhiar tur thuziak hi a tam lo. Chutiangho tana ziah chu a ni. Kumin Govt. Kolasib College Annual Magazine atana thuziak thawh tura min sawm laia ka lo zawh hlim a nih avangin ka pe tih hi ka'n sawi tel leh ang e. Sawi loh chuan - 'chutah-khatah ka hmu tawh' tih palh a awm thin... lolzz]
I nu leh pa, i pi leh pu, in chhungkhat laina hnai lam ka ngaihtuah lo. I pian leh murna lam pawh ka chhui lo. I zir san zawng ka chhut lova, eng hnathawk mi nge i nih ka en lo va, eng Kohhranah nge i lawi a, eng ang rawngbawlna nge i chelh tih pawh ka engto ber lo. Driver nge i nih lecturer? Sumdawng nge i nih inhlawhfa? Puanthui nge i nih thirdeng? Pa nge i nih tlangval? Nula nge i nih nuthlawi? heng zawhnate hi a pawimawh lo. I tel lo chuan ka tlei thei lo tih lai hi a pawimawh lai ber a ni.
Hmanah, sap lal fapa hmeltha chu nuthlawi tel lova a tlei theih miau loh avangin tihngaihna a awm thlawt lova, a buaithlak teh mai a sin! nuthlawi zunzam avangin ram ni tla seng lova rorel tura thutphah ropui a chan tak dante kha a ngaihnawm tham. Eng ang fakauva hmangaihna nasa nge ni ang, lal fapain lalthutthleng a han mausam mai theihna chhan kha aw?? Kha nuthlawi tan khan dam man a awm awm mang e!
He khawvela i lo piang ve ringawt hi a mak tih chang leh hringnun hi engmahlo mai ni a ngaih chang te, sawngsawhlawt lo riau a hriat chang te i nei thin em? Pawimawhna nei ve lo, dam chhan leh dam man nei lo riauvin i inhre leh thut thin lo maw? Ni, chutiang chuan i inngaihtuah tawh thin maithei. Nu leh pate pawhin, 'Lak tlak loh, tangkaina reng reng nei lo,' tiin an ankhum che a, khawtlangah pawh hnawksak i ni tawh maithei. Mahse, kei erawh chuan, 'I tel lo chuan..' ka ti tlat mai!!
Lehkha thiam thei lo pawh i ni hran lova, i dai sual laklawh vang maia tuna i dinhmuna ding kha i nih kha. I naupan laia i lo suangtuah thin i phak lohzia kha nangmah aia hrechiangtu an awm lo. Chuti a nih avang chuan mi tam takin an dem che a, a mawh zawng zawng an phurh che a ni; ka hria e. Sawi tur i neih vete chu i nu leh pa pawhin an ngaihthlaksak ngai lo che a, midang phei chu ngaithla turin i phut ngam ngai lo hrim hrim. I u leh naute meuh pawhin i lakah hian beiseina an nei lova, i nunah hian meisi chhem nun tur awmin an hre tawh lo hial. Chutiang chu ni mah la, i tel lo chuan ka tlei thei chuang lo.
I sikul kainaa zirtirtute khan ngunthluk takin an zirtir lo che a, i hma lam hun atan i nun siam lam an thupui lo. An hlawh leh hamthatna an ngaipawimawh ber a, chumi hnuah chuan kum khat chhunga an zirtir tur an zirtir zawh hman loh che an hlau leh tawp. Chu bakah chuan an sikul chu result chhuah huna dinhmun chhe lutuka a din an hlau leh, a bak chu an ngaihtuah lova, i nun an ngaihtuah lo. I hma lam hun an thlirsak ngai lo che a, Zoram hma lam hun thlir nachang an hre lo nge - an ngaipawimawh reng reng lova; chu ai chuan an teak huan an ngaipawimawh zawk a, Car loan an dah pawimawh fe zawk.
Lehkha thiam nel nual, kuthnathawka inhlawh tur pawha thiamna tak tak nei lo; rualawh nachang hre tawk siin zirtir chhuah i ni a. I nu leh pa leh i zirtirtuten an zirtir chin bak i tan pen ngaihna a awm lova, i lo heti ta a nih hi. I dinhmunah hian lungawi lo mah la dem tur i nei lova, dem tur i hre lova, dem dan pawh i thiam lo. Mahse, a ti diklotute chuan an tih dik loh tih an ngaihtuah lova, nangmah an kawk che. Thlarau Thianghlim siamthar i ngai ni tein an hria a, Kumpuan hmanga chhir that chi niin an hria che a ni awm e!!
Siamthat i ngai a nih pawhin chumi atana pawimawh ber chu nangmah i ni. Hei leh chen hi i dinhmunah hian i ding tawh a, i awmna ngaiah hian - rih artui phur ang maiin - i awm rei tawh. Dik tak chuan i nun leh i hun siamthat hi tumahin an ngaipawimawh tak tak lo, ngaipawimawh ni se he ram hian lehkhathiam a ngah tawk a, Pathian thu awih a ngah tawk a, thusawi thiam pawh ngah tak a ni - mahse engmah a thleng lo. Chu avang tak chuan nang aia pawimawh hi tumah an awm thei lova, nangmah kha in en rawh.
Khawvelah hian nang aia lehkha thiam lo hi a maka maka tam an awm, nang aia rethei pawh chhiar sen loh an ni. Chutiang chu i chhut phak lova, i ngaihtuah ngai loh avangin rethei ber, mawl ber emaw intiin i ram tan tangkaina nei lo leh tih theih nei lo emaw intiin i hun i hmang thin. Chu chuan hmasawnna a thlen lo che a, hma i sawn miau loh avangin i hnung tawlh a ni. I hrethiam lo maw? Khawvelah hian ni tin thil thar hmuhchhuah a ni a, i hriat thiam phak loh khawpa nasa hian he khawvel hian hma a sawn mek a, kil tinah rethei leh mimawl pung mahse, kil tin atangin hmasawnna hna thawh reng a ni. Hmana class khata i thutpui thinte i phak tawh lohzia ringawt pawh hi chhut la, i hnufum nasat tawhzia i chiang ang.
Khawvel hmasawn ruala hma sawn a, khawvel thiamna leh finna sang ber ber hre turin ka phut lo che a, vawilehkhata changkang thut turin ka beisei lo che a; chutiang tum tur pawh chuan thurawn ka pe hek lo che. Amaherawhchu tih tur i nei a, he Zoram, dinhmun thawpikthlak taka ding mek tan hian tih leh thawh tur i nei. I tel lo chuan he ram hi a dam dawn lova, i dinhmun atang khan tho turin i puanveng sawi chhing rawh le.
Khawpui lun lai saw thlir teh - eng nge i hmuh? Vaiho thil chherchhuana chhipchhuanho saw i hmu em? Engzatnge an hlawh ang aw? Lehkha an thiam em? teuh lo! Anmahni tawng pawhin an hming an ziak thiam mang lo. An chawn leh an bante saw en teh, nang aiin a te zawk nia! Chuti chung chuan he ramah hian, tawng pawh thiam lo, hmelhriat pawh nei lo, in leh lo pawh nei lovin an rawn kal a; an ni tin ei khawp an thawkchhuak a ni mai lo - an chhungte thawn tur thleng thlengin zuk thawkchhuaka maw le!!
Ti teh, Automobile Workshop-ah kal teh ang. Saw, eng nge i hmuh? vai!! A mak mang e!! Lehkha an thiam em? teuh lo!! Engzat nge an hlawh ang aw?? A hmaa mite ai khan an hlawh a tha ngei ngei ang. Nang aiin an hmelchhia a, nang aiin an mawl daih. An samte saw - thlawh loh ba hmun ang mai, a buk chhem chhum mai! Mahse anni saw chuan 'unemployment problem' hi engtihna nge an hre tehchiam lo, ni tin hna an nei tlat.
Ral lehlama Concrete In rel uaiha hnathawkte saw en chiang teh - vai bawk. A mak mang e! Saw mite sawn an khua pawh an sawi dik thei lo, khawi atanga lo kal nge an nih zawt mah la, 'Karimganj' bak an hre lo. An hria a nih pawhin an sawi chuang lovang. Ziak leh chhiar thiam sawih sawih chu lehkha zir sang pawl an ni. Chuti chung chuan a mistiri-ho saw chuan ni khatah zahnih zathum an hlawh. A chhawrtuten an chhawr duh a nih chuan anmahni hruai leh hmuh kher loh chu 'helper' an duh lo! Kum khat pawh helper ngai an hruai meuh lo - mual lehlamah chuan 'mistiri' an ni zel. He mite hian kan sawm ni miah lovin he ram hi an rawn lut a, kan rama In sak hna hi kan hriat loh laiin min rawn chhuhsak ringawt! Hmana harsa taka ILP la thin, a thente phei chu a ruka rawn lutte pawh khan, tunah chuan mamawhtu kan tam em avangin anmahni bawhzui leh thawh hah ngai miah lovin ILP tharlam tak tak an kawl reng thei tawh! Kan ram sum an lak hnemzia leh chumi atana kan rama chhiah an pek tlem si zia hi!! Khai, chu zawng, i bula ka sawi tum a ni lo.
Bazar-ah kal leh la, vai naupang dawl zuar i hmu ang. Hralhna tur a awm tlat a, vai naupang te te pawhin ni khatah zali zanga an hlawh thei!
Furniture Workshop-ah kal leh la, an mi chhawr tam zawk saw engahmah i ngaih lem loh 'khi' lama mite, 'saw' lama mite an ni zel mai! Kawng siamnaa thawkte lah vai bawk!!
He mite hi eng vang mahin he ramah hian an awm reng lo - hna a awm vang a ni chiang mai. Awm awl leh ei tui turin an rawn lut lova, nuam chen leh hawi thawveng turin an lo kal lo chiang. Mizo thalai tam takin thawh tur an hmuh loh laiin anni chuan hna an hmu a, an thawk a, an hlawh reng a ni. Mizo tam tak aiin an hnaah an rinawm a, an taima a, an tuar a fei a, mi hnuaiah an kun peih a, hringnun awmzia an hria a ni.
Khawi hmuna awm pawh ni la, eng dinhmuna ding pawh ni la, Mizo i nih ngat chuan heng ka sawite hi i hmu ve ngei ngei ang. I naupan lai chhut la, tun hun nen han khaikhin teh. Engemaw i tih loh chuan tun aiin i fapate lo leikan hunah chuan he thil hi a nasa tawh dawn. Kan inzirtir a nih pawhin hei aia level sang hi kan sawi a ngai tawh ngei ngei ang. Chutiang hun a thlen loh nan chuan nangmah kha i pawimawh a, tun hi hun lawmawm chu a ni.
Kan buante hi tisa an ni a, nang aia mawl, nang aia zir hniam, nang aia ban te, nang aia ngal sin an ni. Chuti chunga he ram rethei pawisaa an sahmim an tipuar reng mai si hi a tlawm thlak i ti em? He thil hi a reh theih nan tumahin engmah an ti si lo! He ram hi a ke a bai mek a, i tel lo chuan a dam thei dawn tlat lo.
Tho la, fanghmir hnenah va kal la, va zir teh. Awmhmuna inhumruh a sawt lo, dinhmun leh thuthmun sawn chuang si lova invaivung ringawtin awmzia a nei hek lo; tharum nena inpawngneka reh chi pawh a ni lo. Nangmah, nangmah ngei kha tho la, i thil hmuh leh hriatte atang hian zir la, fing rawh. An dil ni miah lova hnamdang hnena i ram i hralh hunah i harh ang a, i tlai tawh si ang e? Tho la, ding la, thawk rawh le.
