Changkanna Changkang Lo (REV)  

Posted by Hriatpuia Pa

Thawhtan tlai Ina ka haw chu, thut pawh ka thut hmain, ka fapa upa zawk chuan, 'Pa, naktukah a-nutei te lovah ka feh dawn,' a lo ti nghal a. 'Tul lo, a hahthlak, i chau lutuk ang,' ka ti a; a tang ve tlat. Tan chhan pawh a nei tha, 'Aaaa, A-nu pawhin a phal...' a ti a! Kei aia thuin a lo phalsak tawh si a, ka phal leh phal lohvin awmzia a nei ta lo!

'Remna Ni' a ni a, Electric Department lam pawhin Office chawlh chhuanlamin an 'line' siamthat hna thawh nan an hmang a ni chek ang, power an rawn supply lova, tih tur a vang ngang mai! Ka lehkhabu lei thar - lehkhabu thar phei chu ni lem lo - Ziakmite Chanchin chu ka chhiar a, ka chhiar zo thak a. Ka fapa, kum 10 pawh la tling lo, a pian atanga a vawikhatna atana a feh ve ta chu ka ngaihtuah deuh reng mai.

Chawhnu tlang herah ka fapa feh a lo haw a, Berul, Maian, Vaimim, Hmazil etc. te a rawn hawn a. A Hmazil rawn hawn chu, 'Bawiha, hei hi engnge?' ka ti a, a hming a hre lo! E khai! Ka fapain Hmazil a hre hauh lo! tu thiam loh nge?

Kan naupan ve lai kha chuan Mizo naupang zingah 'tuai' kan tih ang chi kha kan hmusit thin. Khapdiau leh zuanbak hmuh avanga ‘Awi’ dur dur thin te, chemtum leh sairawkherh ngaina lo tlat te, tui dungchhir leh kalchhet kal nuam ti miah lote kha tuai kan ti thin. Tawlailir khalh ngam lote pawh kha 'tuai' zingah kan telh thin a, tuaingawt man ngam loh ringawt pawh kha ‘tuai’ nihna hlawh theihna khawp a tling. Tunlai hian, kan naupan laia 'tuai' kan tih thin naupang ang kha Mizo mipa naupang hi an ni ta deuh vek hial em ni le tih mai a awl.

Mizoram Cable TV lar LPS in 'Pro-Fight' a buatsaih tir lam kha ka en zeuh zeuh a. Hmuhnawm loh fe fe kha an tam lutuk a, thenkhat phei kha chu, 'Mizo mipa si, heti em ema inhnek thiam lo hi a awm theih a ni maw?' ka ti hial. Mizo naupang zingah hian 'Mizo naupang' kan tih, pa hrek hrawk, thiam loh nei lo, tih hreh nei lo, ram kal nuam ti, inbuan leh inchai ti thang ang chi kha an vang ta hlein a lang.

Kan changkan tawhzia hi sawi tham a tling. Kan kawng te, kan khawlaite hian mi ram a la tluk lo tih chu sawi a ngai lova, mah se khawvel hmasawnna hian Zoram pawh a rawn hrut a. Khawvel changkang zel milin kan pen vek thei lo chungin, kan hawiher te, kan khawsakziate hi chuan khawvel ke pen rualin ke a pen mek a. Chu chuan he Mizo naupang hi a ti tuai zo ta a ni em?

Keiniho kha chuan sikul kai bakah kha chuan ram kal te, tawlailir siam te, inrallemchan te, inburchhevawm te, football pet te kha kan hna a ni ber a. Ram kan kal a, thui deuh deuh lui dung kan zawh a; tlangah kan lawn a, hnim kan bawheng a. Khatianga kan tih thin khan, kan hriat lohvin kan taksa a lo ti 'fit' a ni ang, kan dam lo ngai mang lo! TV en tur pawh kan nei mumal lova, Independence Day leh Republic Day vela en man awm lova Cinema an chhuah thin kan ente kha a ni deuh mai. Mit chhiatna khawpin lehkha kan chhiar peih bawk si lova, kan rualpui, naupan laia tarmit vuah/bun kha an awm mang lo.

Kan inkhel a. Ball kan nei tha ngai lova, football tak tak phei kha chu kan pet phak tawh kha chu chhe tak a ni deuh zel a; a hamna (tube) lamin a perte pawh kha a na viau tawh thin. Mahse, sertawk a ni emaw, saphing a ni emaw a dang chuang lo, ke lawngin kan pet lawng lawng a, ngal charin kan inpet chawrh chawrh a. Na tia kan ke kan khai vaw vaw a, kan bai chai chai laite khan hrehawm ti ve deuh thin mah ila, kha'ng khan tawrhchhel min lo zirtir reng mai!

Tunlai naupangte hian khatiang kha an kal pel tawh a. Mahni In chhung lumah, TV hmaah an thu a, ei an duh tho si a, an thau ta leng luang hlawm! An taksa hmanga infiamna kha nu leh pa lam pawhin kan ngaihtuahpui ta lem lo a ang. Computer kan leisak a, games kan dah a, an kap tek tek a, a nih loh leh an kutzungtang hmangin an inkhelin an intlansiak a. An taksa dang an sawizawi tam ta lo. Chu chuan kan naupan laia 'tuai' kan tih mai thin ang deuhah khan a chhuah ta hlawm. An ngo puak a, an no duai a. 'Hidden Treasure' te khel thin an ni bawk a, 'Brinjal, Pumkin, Rolling pin, Hulla girl' te thlengin an hre vek a. Mahse, an hmuh reng, an ei thin, Mizo thlai ngei mai Hmazil chu an hre ta tlat lo!

Vangvat kai avanga te (au) chhin ngai lo Mizo naupang kha an ni tawh lova, ketin tla mai mai avanga inkhelh thulh ngai lo Mizo naupang an ni tawh lo. An tuaitut tlat tawh a. Ball boot bun lovin ball an pet ngam tawh lova, lung phawka Chakai man dan te chu sawi loh, a ei dan pawh an thiam thathum tawh lo! Pizza, Hamburger leh ice cream ei chu an zei viau lawi si!!

Mizo thalai chu an 'fit' bik thin tia, sipai hotute'n an sawi thinte pawh tunah chuan a dik vek bik ta lo. Thiamna lamah chuan kan sang tawh zawk a, kan hriatna pawh a zau e. Mahse kan taksa hian tharum a nei tam tawk tawh lova, insawizawi pawimawhna hre lem lova kan lo insawizawi chiam chiamna ang kha a awm tawh si lova. Ram changkanga insawizawina an neih that kan hmu a, kan nei ve phak lova, tih lohvah kan tlak ta mai mai a. Lirthei a lo chhuak a, a thar apiang kan lei a, ke-a kal peih pawh kan awm ta mang lo. Khup tuah tet tut, KM khat pawh tlan thei lo tur hi kan va tam ta em!!

Phaiah kan kal a, relah vaihovin min han hmuhte khan min endan a dang a, kungfu thiamah min ngai fo a nih kha! Mahse tunah chuan a ni tawh lo tih an hre tlat a, min zuam ve tlat tawh mai! Ni e, ka unau, kan computer folder-a Britney leh Beckham-te thlalak bula kan thlalak a awm ve tak chinah hian kan sawngnawi ta riauin i hre ve thin lo maw??

Mi zawng zawngah chuan a dik vek lo tih ka hria a, mahse a nawlpui zingah hian, a bik takin, khawpuia cheng naupangte nunah hi chuan hei hi a dik tih ka hmu.

Kan in chhungah Khuhhriang a awm tawh lova, suankual leh chaicheh pawh kan thlawhbotir tan mek. Mahse thlangra leh tuthlawh thlenga kan hmang thiam lo chho zel hian he Mizo hnam dinhmun hi a tichhuanawm sawt miah lo. Chu chu tu mawh nge??

Kan aia ute'n kan chalah chil inhnawm tura min tih a, min inbuantir a, min insualtirte kha a chhe lam chauh emaw kan tih laiin, a tha lam pawhin kan taksa tan a lo hlawk reng a; tuarfeina min pe a, ngam lo chung pawha tih luih talh duhna thinlung te nen. Chutiang chu a awm tawh lova, a hmanlai tawh. Kan fate hi kan naupan laia kan infiamna ang khan infiam turin kan beisei thei tawh lo. Mahse, inkhel turin field kan nei mumal lova, kawngpuia an inkhelh kan phalsak si lo. Badminton khelh ve an chak a, naupang tan he Zoramah hian khelhna hmun a la awm mang lo. Officer dulkiar leh neinung ten he Zorama hall tha thaah hian, inkhelhna atana hun tha zawng zawng an hmang zo va. Veng khata infiamna hall leh field awm miah lohna hi a tam zawk a la ni bawk si. Kan fate hian an taksa an sawizawi tam tawk tawh lova. Chu chuan engnge a hrin? An sawngnawi a, TV leh computer lama an hmuh anga nun ve mai loh chu tihtur an hre lova. An sam a sei a, an lam hawh hawh a, nalh tak takin an inchei a, kan hriat leh beisei aia hmain ‘hriam’ an lek ta deuh vek a nih hi!

Chu chuan engnge a hrin zel?

Chawm theih leh theih loh thlek thluk hman lova chhungkaw dinna a hring a. Inrelbawlna fel leh tha awm lova chhungkaw din chuan ruahmanna tha a keng tel lova. A nei tlak nia kan hriat, lehkhathiam leh fing var, neinung zawkte zinga a tam zawk lah hian nupui pasal neihna chang an hre lova. A nei tlak lo leh la hun lova kan hriatten an nei reng thung a. Chu chuan kan khawtlang nunah hian nghawng tha aiin nghawng thalo a hring hnem niin a lang.

Infiamna leh thildang tih tur a tlem miau avangin kan thalaiten TV an en hnem a. Mobile phone an lawm a. Chu chuan thil tha aiin thil thalo a zirtir hnem zawk. Kan education system fuh tawk lo avangin mi tam tak kawng lakah kan thlauh va, chu chuan he hnam tan hian pawi a khawih a; thiam nel nual, hre nel nual, finna leh taimakna tak tak thleng phak si lo tam tak kan nei mek a, chu’ngte lak atang chuan he hnam hian thil ropui a beisei leh si. A lungphum a fuh lo tih lam kan ngaihtuah duh lo lui tlat a. Remand Home leh Rescue Home te, ‘Khap Bur’ hmangtein a lerah thuai that kan tum leh mek a, a harsa tawh a nih hi.

Kan changkanna hian hnam taima kha min ti thatchhe ta sawt nge, kan ram kalphung fel lo hian he hnam hi a tichhia? Hnam dinchhuahna tur hian pawnto khap, exam laia tape play khap leh Zu khap hi a tawk em? Rairahtea thawnthu aia Snow White kan ngaihpawimawh hnu hian Mizo naupang hi a ‘Zo’ lo sawt em? Chu ‘Zo’ loh sawtna chuan eng rah nge a chhuah mek a, a la chhuah zel dawn tih hi kan chhut ngai em? ‘A zo’ tih tawngkam, thil thing, thil chhia leh tawmkai lo sawi nana kan hman chinah hian he Mizo hnam hi eng dinhmunah nge a din? Kan changkanna hian kan Mizona tam tak a umtiau mek niin i hre ve em?

Changkang takin thil kan ngaihtuah a, Chhiatnia kan Mizo intuamhlawmna leh inpuihbawmna kalphung pangngai pawh kan su her ta bawih bawih mai! Hman a Mizo tlawmngaihna kha ngil takin kal sela, he changkanna avang hian nghing hauh lo se, kan changkanna avanga hmanrua kan neihte hi hmang tangkai chuang lo ila tihna lam a ni lo. Kan changkannain a ken tel miau tawh avangin tlangvalten tlawmngaihna an lanchhuahtirna thin zualko kal dante pawh a dang zo tawh. Kan tih tur kan tih tho chuan changkanna avanga awlsamna tam tak hi kan hmang tangkai ngei tur a ni. Chutih lai chuan Mizo hnama min dina min siamtu Khuanu'n he khawvela hnam dangte aia danglam bika min siamna - khawhar chhungte lenpui thleng maia kan her danglam a, a awlsam leh dahlau zawnga kalpui kan tum mek leh kan kalpui ta mek zel hi a pawi ka ti.

Zonun ze mawi chhawm nunga chawi nungtu pawl YMA in kalphung tha pangngai kan neih sa pawh vawng nung zo tawh lo khawpa kan changkang ta mai hi changkanna changkang lo tak a va ni em!

He Mizo hnam lo pawh hian tlawmngaihna hi an nei nasa ve fe mai. Chhiatna rapthlak a thlena mingo leh hnamdang inpuih tawn dan te, midangte tana an inpek dante kan hre fo. Tanpui ngaite tanpui a, chhanchhuah ngaite chhanchhuah a, mangangte thlamuan hi mihring nun tha pangngai zia a ni - Mizo tlawmngaihna zia a ni kher lo. Amaherawhchu Mizo hnam tih loh hi chu he khawvel ram zauvah hian, mi lian leh mi te inang veka hrut rual a, chhiatnia hnam khat kan nih avanga kan insawngbawl anga ti ve hi an awm em? Hei hi hnamdang laka kan danglamna awmchhun a ni lo maw? Chu kan danglamna ber mai pawh a tei te zawnga kan changkang kher kher hi chu a beidawnthlak ngawt mai. Hei hi kan tihbo a, kan nuai reh leh zel chuan he hnam hian eng hi nge maw a chhuan ang a, he hnam hian khawvel hnam dang lakah danglamna a neih tehchiam ang le!?

Kan thlanga vaiho khu en teh. A changkangte khu chu changkang rem rem tak an ni, hausak lamah pawh khawvela a ber el phak te an ni. Hmelah pawh kan ngaihsan mingo aia hmel tha, anni aia zei, sap tawng pawh anni aia thiam zawk mahte an ni. Mahse, ni e, chuti chu ni mah se, a hunah chuan rawng an intheh rang chei chuai a, bati an chhi tlar tiarh tuarh mai! An inneih dawn chuan meialh hel kualin, an sakhaw puithiam chhampual kher kher a ni an duh leh fo ni! An changkanna khuan an hnam nun ril a khawih buai ve lova, an sakhaw dan a nekchep ve vak tlat lo!

Mahatma Gandhi khan sap ram atang khan sap anna zir chhuak lovin hnam hmangaihna a rawn zir chhuak zawk a, khawvel thiamna leh finna a zirte khan a hnam tihdan a hnualsuattir hek lo. Duh se chuan changkang takin, sap nun zirin, kawrchung leh nghawngawrh nen ukil hna a thawk thei. Amaherawhchu, sap nun changkang a hmuh leh an thiamna a zuk zirte chuan hrenpereng kaih leh thinga siam chapal bun thlahtir tur khawpin finna leh changkanna a pe tlat lo. Hmana Mohandas-a kha sap ram atanga a lo haw hnu pawhin a la ni reng a, changkanna thlipuiin a hnam hmangaihna a chhem nghin ve theih miau loh avangin India ram ropui hi a chhanchhuak mai a ni!

Kan changkannain kan Mizona a nek chep kher kher hi hriat thiam a har a, Mizona tel lo changkanna hian he Mizo hnam hi eng chena thui nge a hruai ang tih hi ngaihtuah hmasak a ngaih laiin, Mizo loh aiin changkan loh kan hlau hmasa laklawh tawh si a; a va hahthlak tehlul em!

Kan changkanna hian kan Mizona hi dip ral lo se, Mizo takin changkang ila, Zonunmawi hi vul reng se; he Mizo hnam hi dam zel se ka ti.

Ka va ti tak em!

Facebook

Keimah

Visitor Since Feb 09

Khawi lam atangin nge?

online

Followers

Lairil

Mihring ngaihtuahna LAIRIL hi mihringin duhnate, awhna te, hlauhna te, thlamuanna te, hlimna te, lawmna te, lungngaihna te, thinrimna te, chapona te, duhamna te, itsikna te, mahni hmasialna te, hmangaihna te, duhsakna te, engkim mai; mihringa mihrinna siamtu leh neitu a nih avangin a va pawimawh tehlul em!

Nuihtirtu che kha I thinlung a ni a. I tah theihna te, thil mawi leh mawi lo i thliar thiamna te pawh kha thildang a ni chuang lova; khaw lum leh khaw vawt, hlauhawm leh muanawm, hrehawm leh nuam I thliar hran theihna pawh chuti tho.

A chang chuan kan hmuh leh hriat ngeite pawh hi dawt te, a lem te a lo ni thei a! He thinlungin a ngaihtuah hi a lem a ni thei ang em le? Mitin a hmuh a, bengin a hriat avanga duhna leh thinlung LAIRILin a duhna hi a inzawm ang em le? A hrang ni ta se khawii chu nge dik zawk ang? Khawii chu nge tha zawk a, tlo zawk ang aw?

Kan mita kan hmuh leh benga kan hriat te, rilrua kan ngaihtuahna te zinga a tam zawk hi he kan mihrin chhung hian kan theihnghilh leh thin em? Kan theihnghilh tawhte hi kan hrechhuak leh thin em? Thinlung hi bum hmang, chhe lailet der em ni? (Bible – Jeremia 17:9)

Recent Comments

Grab This Widget

Twitter Updates

    follow me on Twitter