Zir Chawp
Posted by Hriatpuia Pa
Kan pi leh pute khan nunze nghet tak an nei a. Anmahniin engkim, tawng leh Pathian biak thlengin tihdan bik, kalhmang leh nunphung an nei a. An chhehvela hnamdang awmte tihdan leh awmdan an la ve mai lo niin a lang.
Kum 1894-ah mingo ram atangin mingo Missionary te Zoramah an lo chuangchhuak a. Kan pi leh puten an la hriat ngai loh sakhua chu kan pi leh pute ngam loh sorkar atanga thiltihtheihna nen an rawn thehdarh a. An inthawina chi hrang hrangte hnawlsakin Pathian engkimtithei chanchin tha an rawn hrilh hre ta a. Chu chuan Zoram dung leh vang a fanchhuak thuai a. Hnam mawl, khawvel zau zawk boruak hap pha lo, rilru leh ngaihtuahna tluang tak nei Zofate chenna ram chu khawvela chanchin tha than chakna ber ram a ni ta a; kum tam a liam hmain a hnam pum huapin Kristian kan ni ta. Kan pi pute nunphunga bet tlat, kut ni vangthlaa Zu leh sa nena hlim taka chaite chu Kristian sakhua nen a lo inhmeh ta lova, tunhmaa an hriat ngai loh Pathian hnena tawngtaia, Amah biak dan an zir chawp a ngai ta. Chu Kristian sakhua chu an la hriat ngai miau loh avangin an nuna bet tlat ‘Zai’ nana hman tur hla pawh Kristian sakhua nena inhne rem thei tur an neih loh avangin mingo ho, Mizo tawng zir chawpten an thiam ang tawka an phuah leh anmahni hla atanga an lehlinte chu an zir chawp a ngai leh ta lo thei lo bawk a. Tichuan -
“ Vawiin chuan e, lung a leng mang e,Darkawn tlangah lungdi va au i,Darkawn tlang leh sawngka zawn thliai e,Khatah Haungova a leng emaw,Suihlung ka rualpui? ”
ti thinte khan -
“ Isuan, heta awm lai khan,Thu tha tak a sawi fova;Ka awih chuan Lalpa Isuan,Keimah min chhandam ang a;Awih lo ila Jehova’n,Dik takin min hrem ang a.”
an ti ta fawk fawk mai a ni!
Pathian nung, he khawvel leh a chhunga cheng zawng zawng siama enkawltu hnena min hruai thlengtu an nih avangin mingo ho chu zah nemen lohvin kan zah a. Mingo thusawi tawh phawt chu awih chanin kan chang a, kan chhiat phah ta a; vawiin thlengin kan chhiat phah a nih hi. Mingo ngaihsanna chuan kan nunah bu a khuar nghet telh telh a. An nun - thianghlimna an ngaihsan dante, hun an hman dikziate leh a tha zawng thildang kan zawm theih loh laiin, incheinaa an sanziate, an hausakziate chu a ler atangin kan hmu a, kan han zir ve nghal chawt a. Keini aia kum engemawzata upate chu umphak tumin baklengin kan tlan ta a. An tawn ang tawng tur leh an nih ang ni tura zir leh hriat tur a tamzia ngaihtuah lek lovin kan hma lam chu kan ar khawthim dai bian bian ta mai a, kan buai mek zel zawng a nih hi.
Mingo ho kan ngaihsan luat avangin kan hnam tihdan leh nunphung paih lo leh chumi hmanga Pathian kan biak chu kan Pathian hian a lawm ngei ang tih hre lovin, kan zir chawp mingo tihdan chuan Pathian kan bia a. Kan Mizo hla thluka Pathian biakna hlate chuan Bethlehema ranthleng leh kan biak Pathian beng a thlen kan ring lo a ni ang, kan zir chawp mingo hla thluk leh Mizo tawng dik mang lo hmang lo chuan kan Pathian hi biak nachang kan hre ta lo hial a nih hi!
Kan ramah Politics a lo lut a, Lal thuhnuaia awm thin Zofate chuan kan man thiam lova. Bawm tawta khung, thawklehkhata chhuah tak ang maiin kan khauphar thawven a. Kan hriat ngai loh Politics tui nu chuan a nawlpuiin min len ta hum hum mai a ni. Lal hnuaia mahni ngaihdan leh duhdan sawi thei lo khan mipui rorelna leh lalna Politics-ah chuan sawi leh sel tur kan nei ta theuh a, a thei apiangin mahni tana tanghma hai dan zirin kan phe ta hlawm a. District Council leh Union Territory kan nih hnuah phei chuan tunhmaa kan la hmuh ngai loh Central atanga sum leh pai lo kal chu khawvel eng hmu ve tan det det chauh Zofate chuan hman dan kan thiam lo nangiang mai. Kan zir chawp politics leh kan Zo nun chu a inpersan em em a. Zofa, ‘Ani a nawm phawt chuan kei chu hrehawm deuh mah ila,’ ti thinte tan chuan chu politics, a chak leh thei apiangte dinchanna; ‘ani chu lo thlep mai mai rawh se, kei ka chan a that phawt chuan’ tih ngaihna boruak chu kan zir chawpa kan hman nghal a ngai ta a ni.
Mingo hovin Kristianna boruak atanga kan hnam nunphung leh tihdan min hnawlsak vek avangin kan tan chuan a har bawk a; Politics leh kan Kristianna pawh chu kal kawptir chi niin kan hre leh ta lova. Kan Bible-ah ‘Misualin rorelna an chanin, mithate an rum thin,” tih a awm reng laiin Kristian tha deuh tan Politics-a inhman chu thil tihchiah kan ngai lova, chuti a nih avang chuan kan politician te chu eiru thei, zu rui thei leh khawvel mi tak hmuhin kan hmu vek mai a; a pawi hle a ni.
Kan rama chanchin tha eng rawn puluttu an nih avangin mingo ho hi kan kan ngaisang tawp thei lova. Tun thlengin an tawng pawh kan thiam ang ang pawhin kan hmang tha ngam lo. Chuti a ni chung chuan an tawng chu ngaihsan namen lohvin kan ngaisang a, thiam kan chak a. Chumi avang chuan keimahni tawng ngei pawh thiam thathum lo mahse kan fate chuan mingo tawng an thiam phawt chuan pawi ti lem lo nu leh pa kan tam ta mai. Mingo tawnga tawng thei deuhte tan Zoram chhung khawi hmunah mah School din a harsa lova, sum leh pai nei apiangin kan bawh nghal ruak ruak zel avangin kan rama zirna pawh sumdawnnaah kan siam titih ta. Hei phei hi chuan kan nunkhawchhuahna thleng a khawih theia, a pawi dan a ril em em a ni. Kan zir chawp mingo tawng zep tel ngeia thusawi thinte chu Zo tawng hlang hlaka thusawi thinte ai chuan kan hmu sang deuh tlat tawh a, Zo tawng fira thuziak mite aiin mingo tawng nena chawhpawlh par buai thin thuziak mite pawhin ngaihsan an hlawh chho mek zel zawng a nih hi!
Kan khawvel changkang zelin a hrinchhuah a nih avangin kan nunphung atana thil tangkai thil thenkhat hi chu kan zir chawpa kan hman nghal mai ngai chite a awm ngei tak a. Amaherawhchu, kan hnam rilru putzia thlauhthla thak khawpa kan zir chawp thilin min chiah hneh ta lutuk hi chu thil pawi lungrun tak a ni a; a la pawi dawn chauh maithei.
Kan nunphung atana kan mamawh em em, a lova kan awm theih hauh loh thil tamtak a awm. Chu’ngte chu zir chawp lovin ‘kan thiamsa hi i hmang zel zawk ang u’ kan tihna lam a ni lo. Chutianga kan nun mek lai chuan, kan zir chawp tawngin kan tawng neih sa a luahlan mai turte, kan Zo nun mawi tak, kan zir chawp khawthlang nunin a delhbet mai turte leh kan zir chawp tihdan hrang hrangin kan hnam tihdan, kan nihna tichiangtu ber a hliahkhuh mek zelte hi i phal lovang u. Kan thlah lo la awm zel turte sawisel leh dema kan awm lohna turin vawiina Zofate hian tan kan lak a ngai a ni.
