Thawhtan tlai Ina ka haw chu, thut pawh ka thut hmain, ka fapa upa zawk chuan, 'Pa, naktukah a-nu liani te lovah ka feh dawn,' a lo ti nghal a. 'Tul lo, a hahthlak, i chau lutuk ang,' ka ti a; a tang ve tlat. Tan chhan pawh a nei tha, 'Aaaa, A-nu pawhin a phal...' a ti a! Kei aia thuin a lo phalsak tawh si a, ka phal leh phal lohvin awmzia a nei ta lo!
'Remna Ni' a ni a, Electric Department lam pawhin Office chawlh chhuanlamin an 'line' siamthat hna thawh nan an hmang a ni chek ang, power an rawn supply lova, tih tur a vang ngang mai! Ka lehkhabu lei thar - lehkhabu thar phei chu ni lem lo - Ziakmite Chanchin chu ka chhiar a, ka chhiar zo thak a. Ka fapa, kum 10 pawh la tling lo, a pian atanga a vawikhatna atana a feh ve ta chu ka ngaihtuah deuh reng mai.
Chawhnu tlang herah ka fapa feh a lo haw a, Berul, Maian, Vaimim, Hmazil etc. te a rawn hawn a. A Hmazil rawn hawn chu, 'Bawiha, hei hi engnge?' ka ti a, a hming a hre lo! E khai! Ka fapain Hmazil a hre hauh lo! tu thiam loh nge??
Kan naupan ve lai, 1980 bawr kha chuan Mizo naupang zingah 'tuai' kan tih ang chi kha kan hmusit thin. Tuai kan tih chu, mipa ni ve si, tawng sin tlat te, mipa chetdan lo deuh hleka che te, awmdan phunga mipa pangngai tihdan phak lo deuhte an ni a. Tawlailir khalh ngam lote pawh kha 'tuai' zingah kan telh thin a nih kha. Tunlai hian, kan naupan laia 'tuai' kan tih thin naupang ang kha Mizo mipa naupang hi an ni ta deuh vek hial emaw le tih mai a awl.
Mizoram Cable TV lar ber, LPS in 'Pro-Fight' a buatsaih tir lam kha, ka en zeuh zeuh a. Hmuhnawm loh fe fe kha an tam lutuk a, thenkhat phei kha chu, 'Mizo mipa si, heti em ema inhnek thiam lo hi a awm theih a ni maw?' ka ti hial.
Mizo naupang zingah hian 'Mizo naupang' kan tih, pa hrek hrawk, thiam loh nei lo, tih hreh nei lo, ram kal nuam ti, inbuan leh inchai ti thang ang chi kha an vang ta hlein a lang. Hei hi eng vang nge ni ang?
Kan changkan tawhzia hi sawi tham a tling. Kan kawng te, kan khawlaite hian mi ram a la tluk lo tih chu sawi a ngai lova. Mahse khawvel hmasawnna hian Zoram pawh a rawn hrut a. Khawvel changkang zel milin kan pen vek thei lo chungin, kan hawiher te, kan khawsakziate hi chuan khawvel ke pen rualin ke a pen mek a. Chu chuan he Mizo naupang hi a ti tuai zo ta a ni em?
Keiniho kha chuan sikul kai bakah kha chuan ram kal te, tawlailir siam te, inrallemchan te, inburchhevawm te, football pet te kha kan hna a ni ber a. Ram kan kal a, thui deuh deuh lui dung kan zawh a; tlangah kan lawn a, hnim kan bawheng a. Khatianga kan tih thin khan, kan hriat lohvin kan taksa a lo ti 'fit' a ni ang, kan dam lo ngai mang lo! TV en tur pawh kan nei mumal lova, Independence Day tih vela en man awm lova Cinema an chhuah thin kan ente kha a ni deuh mai a. Mit chhiatna khawpin lehkha kan chhiar peih bawk si lova, kan rualpui, naupan laia tarmit vuah/bun kha an awm mang lo.
Kan inkhel a. Ball kan nei tha ngai lova, football tak tak phei kha chu kan pet phak tawh kha chu chhe tak a ni deuh zel a. A hamna (tube) lamin a perte pawh kha a na viau tawh thin. Mahse, sertawk a ni emaw, saphing a ni emaw a dang chuang lo, ke lawngin kan pet lawng lawng a, ngal charin kan inpet sawk sawk a. Na tia kan ke kan khai vaw vaw a, kan bai chai chai laite khan hrehawm ve deuh mahse, kha'ng khan tawrhchhel min lo zirtir reng mai!
Tunlai naupangte hian khatiang kha an kal pel tawh a. Mahni In chhung lumah, TV hmaah an thu a, ei an duh tho si a, an thau ta leng luang hlawm! An taksa hmanga infiamna kha nu leh pa lam pawhin kan ngaihtuahpui ta lem lo a ang. Computer kan leisak a, games kan dah a, an kap tek tek a, a nih loh leh an kutzungtang hmangin an inkhelin an intlansiak a. An taksa dang an sawizawi tam ta lo. Chu chuan kan naupan laia 'tuai' kan tih mai thin ang deuhah khan a chhuah ta hlawm. An ngo puak a, an no duai a. 'Hidden Treasure' te khel thin an ni bawk a, 'Brinjal, Pumkin, Rolling pin, Hulla girl' te thlengin an hre vek a. Mahse, an hmuh reng, an ei thin, Mizo thlai ngei mai Hmazil chu an hre ta tlat lo!
Vangvat avanga te (au) chhin ngai lo Mizo naupang kha an ni tawh lova, ketin tla mai mai avanga inkhelh thulh ngai lo Mizo naupang an ni tawh lo. An tuaitut tlat tawh a. Ball boot bun lovin ball an pet ngam tawh lova, lung phawka Chakai man dan te chu sawi loh, a eidan pawh an thiam thathum tawh lo! Pizza, Hamburger leh ice cream ei chu an zei viau lawi si!!
Mizo thalai chu an 'fit' bik thin tia, sipai hotute'n an sawi thinte pawh tunah chuan a dik vek bik ta lo. Thiamna lamah chuan kan sang tawh zawk a, kan hriatna pawh a zau e. Mahse kan taksa hian tharum a nei tam tawk tawh lova, insawizawi pawimawhna hre lem lova kan lo insawizawi chiam chiamna ang kha a awm tawh si lova. Ram changkanga insawizawina an neih that kan hmu a, kan nei ve phak lova, tih lohvah kan tlak ta mai mai a. Lirthei a lo chhuak a, a thar apiang kan lei a, ke-a kal peih pawh kan awm ta mang lo. Khup tuah teh tuh, KM khat pawh tlan thei lo tur hi kan va tam ta em!!
Phaiah kan kal a, rel-ah vaihovin min han hmuhte khan min endan a dang a, kungfu thiamah min ngai fo a nih kha! Mahse tunah chuan a ni tawh lo tih an hre tlat a, min zuam ve tlat tawh mai! Ni e, ka unau, kan computer folder-a Britney leh Beckham-te thlalak bula kan thlalak a awm ve tak chinah hian kan sawngnawi ta riauin i hre ve thin lo maw??
Mi zawng zawngah chuan a dik vek lo tih ka hria a, mahse a nawlpui zingah hian, a bik takin, khawpuia cheng naupangte nunah hi chuan hei hi a dik tih ka hmu.
Kan in chhungah Khuhhriang a awm tawh lova, suankual leh chaicheh pawh kan thlawhbotir tan mek. Mahse thlangra leh tuthlawh thlenga kan hmang thiam lo chho zel hian he Zo hnam dinhmun hi a tichhuanawm sawt miah lo. Chu chu tu mawh nge??
Kan fate hi kan naupan laia kan infiamna ang khan infiam turin kan beisei thei tawh lova. Kan aia ute'n kan chalah chil inhnawm tura min tih a, min inbuantir a, min insualtirte kha a chhe lam chauh emaw kan tih laiin, a tha lam pawhin kan taksa tan a lo hlawk reng a; tuarfeina min pe a, ngam lo chung pawha tih luih talh duhna thinlung te nen. Chutiang chu a awm tawh lova, a hmanlai tawh. Inkhel turin field kan nei mumal lova. Kawngpuia an inkhelh kan phalsak si lo. Badminton khelh ve an chak a, naupang tan he Zoramah hian khelhna hmun a la awm mang lo. Officer dulkiar leh neinung ten he Zorama hall tha thaah hian, inkhelhna atana hun tha zawng zawng an hmang zo va. Veng khata infiamna hall leh field awm miah lohna hi a tam zawk a la ni bawk si. Kan fate hian an taksa an sawizawi tam tawk tawh lova. Chu chuan engnge a hrin? An sawngnawi a, TV leh computer lama an hmuh anga nun ve mai loh chu tihtur an hre lova. An sam a sei a, an lam hawh hawh a, nalh tak takin an inchei a, kan hriat leh beisei aia hmain ‘hriam’ an lek ta deuh vek a nih hi!
Chu chuan engnge a hrin zel?
Chawm theih leh theih loh thlek thluk hman lova chhungkaw dinna a hring a. Inrelbawlna fel leh tha awm lova chhungkaw din chuan ruahmanna tha a keng tel lova. A nei tlak nia kan hriat, lehkhathiam leh fing var, neinung zawkte zinga a tam zawk lah hian nupui pasal neihna chang an hre lova. A nei tlak lo leh la hun lova kan hriatten an nei reng thung a. Chu chuan kan khawtlang nunah hian nghawng tha aiin nghawng thalo a hring hnem niin a lang.
Infiamna leh thildang tih tur a tlem miau avangin kan thalaiten TV an en hnem a. Mobile phone an lawm a. Chu chuan thil tha aiin thil thalo a zirtir hnem zawk. Kan education system fuh tawk lo avangin mi tam tak kawng lakah kan thlauh va, chu chuan he hnam tan hian pawi a khawih a; thiam nel nual, hre nel nual, finna leh taimakna tak tak thleng phak si lo tam tak kan nei mek a, chu’ngte lak atang chuan he hnam hian thil ropui a beisei leh si. A lungphum a fuh lo tih lam kan ngaihtuah duh lo lui tlat a. Remand Home leh Rescue Home te, ‘Khap Bur’ hmangtein a lerah thuai that kan tum leh mek a, a harsa tawh a nih hi.
Kan changkanna hian hnam taima kha min ti thatchhe ta sawt nge, kan ram kalphung fel lo hian he hnam hi a tichhia? Hnam dinchhuahna tur hian pawnto khap, exam laia tape play khap leh Zu khap hi a tawk em? Rairahtea thawnthu aia Snow White kan ngaihpawimawh hnu hian Mizo naupang hi a ‘Zo’ lo sawt em? Chu ‘Zo’ loh sawtna chuan eng rah nge a chhuah mek a, a la chhuah zel dawn tih hi kan chhut ngai em? ‘A zo’ tih tawngkam, thil thing, thil chhia leh tawmkai lo sawi nana kan hman chinah hian he Zo hnam hi eng dinhmunah nge a din?
Ka fapa Vaimim hawn, a nuin a chhum, hmin tui tak ei pah chuan, kan changkannain a hrin hrang hrang, changkang lo tak tak ka ngaihtuah zel a..
