Concert Ka En  

Posted by Hriatpuia Pa


Kekawr bul tial kan ha ve ve a. Kil khatah, hahdam zetin kan thu a.

Dawhsan chu a la thim thap a, mipui an rawn lut nguah nguah a, kan bulah pawh an rawn thut belh zel a.

Aurinna atang chuan minute nga hnuah concert tan a nih tur thu a rawn puang lauh lauh a. Ka Nepali thianpa, Manu Subedi chuan a phone a lachhuak a, sana a en a; kei aiin Mizo hla hlir sa thin T-Melody Concert chu tan thuai thuai se a ti zawk niin ka hria.

Kolasib an lo kal hmasak tuma an concert lo huaihawttu zinga mi ka nih avangin T-Melody te hi ka hrechiang ve hle a, tun tumah hian an khuangpu (drummer) an rawn thlak a, a bika zai turin Lalpanliani (Pantei – Maphasi) an rawn hruai bawk a. An zaitupa ber Lalnunsanga leh an guitarist Thanthawngate sam a sei ta deuh bawk a, a bak chu a ngai vek an ni.

A e-mail address min pek, ka ziahna lehkhabu te nena ka tihbo tak daih, vawikhat mah ka biak zui tak loh, an guitarist Thanthawnga ngei mai chuan a tingtang a rawn chawi chhuak a. Lengzem leh lenglawng sa tur an nih theihnghilh ni awm fahran hian – hla mawi leh mittui pawt ngawih ngawih, ‘Khawngaihna Mak,’ (Amazing Grace) ngei mai kha, mawi-fan-nalh-ril leh lungrun lutukin a’n rawn zut hmasa tehreng a nih kha!

Dawhsan a eng a, Tahan Bial KTP Leader (an rawn kal hmasak kha chuan a ni a, a la ni zel em aw?) Lalnunsanga a rawn chhuak a, boruak a dang tan. ‘Pathlawi Lungleng’ kha a rawn sa a. Kei ni ila Concert bul tan nan chuan ka hman ka ring lova, mahse ‘anni’ an ni tlat. Sanga chuan ‘Thinlung Thawnthu’ a rawn thlawh leh bawk a, boruak a nuam tan ta takzet.

Pantei a rawn chhuak, rawlthar rual an au dur dur. Parema hla mawi lutuk, ‘A Thlawn Mai Maw’ te, ‘Pari Zun’ te pawh a rawn sa a, an zawm dual dual mai! ‘Pari Zun’ a sak lai chuan. ‘Pari ka hriatho hi an hmeltha teh ual si lova, he Pari zet hi chu ‘Pari’ tak tak a ni ngei ang, a hmel hmuh nghakhlela han muthilh theih miah loh khawp tur chu!’ ka lo ti rilru a! 

Zaithanmawia a rawn che ve leh a, lungkuai takin, ‘Mangtha’ a rawn sa. Lung a leng a, lung a chhe tel thei deuh bawk. ‘Mangtha, liam mai rawh, Ngaihzual lungrun..’ han tih ngaih ngaih mai chu! A sa zo va, rilru hnim leh khawhar atanga chhuahna tur ni awm fahranin, Pachhunga hla, ‘Han nui leh la’ tih a rawn thlawh leh nghal a. Kolasib khawpui thawm a chhuak tan.

Lalnunsanga a rawn chhuak ve leh, ‘Kar Mah Hla Se’ a rawn ti! Kar lam hla taka ‘D’ neite tana a mawi dan tur ka ngaihtuah a. Ka hma lawka tlangval pahnih, ‘lam huaina’ an ti hmasa ni ngeia langte’n maimitchhing, thle lawng lawnga an lo zawm vete chu ka dem lova, ka nuih lo bawk a.

 Lalnunsanga leh Pantei te’n an hla chuam, ‘Ka hmangaih che’ an sa leh. ‘Lungrunpui, Ka hmangaih che’ tih laia Kolasib thalai awrawl rin lutukzia kha!

Tlar hma lam chu a boruak a tang ngang mai. An su dual dual a, tuisik bur ni awm tak hi an rawn vawr chhuak leh nawlh nawlh thin a. A then an inkokichhuan a, an lam hulh hulh a. Kan naupan laia kan inkhelhna thin, sikul sport leh football tournament zawng zawng an nghahna thin, tuna Youth Hostel tur, ‘tur’ ni rei tawh tak an sak hnan tak, Hmarveng Field chu a suk hian a su dup dup a ni ber mai.

Pantei’n, ‘Khua pawh min varpui mai la, duhlai,’ a’n ti leh chiah mai chu! Tlar hma lam chu a khek hian an khek ruih ruih a ni ber. 

Eng a tha a, rimawi hmanrua a tha a, ring mahse a bengchheng lo. Dimmer angzatnge an hman ka chhiar lo, an hmang thiam hle tih erawh ka theihnghilh lo. An thawm kha, Kolasib eptu, chhuah lam tlanga awm Bukpui leh Hlimen khuate pawhin, ‘Kan hre pha,’ an ti!

Venhimna lam a tha a, intibuai an awm meuh lo. A lam duh leh lam ve duh lem lote inkara daidanna bang a rinawm a, buaina a awm lo. Police duty te pawhin concert an en ve mai mai, tihtur an nei lo. Khawlum lai a ni a, pawn boruaka concert kha a inhmeh lutuk. Kolasib-a Concert awm tawh zinga a ropui ber a ni ngei ang.

Concert ka en lai leh ka haw hnua ka rilrua awm ber chu – min zirtir an nei em? tih a ni a, hengte hi a chhanna niin ka hria – thil engemawzat min zirtirin, kan nihna pawh chiang takin kha concert khan a tarlang – tih hi.

Min zirtir nia ka hriatte –

1.                           Mizo hlain a rock theih a, hlim takin zan hnih lai a lam theih.

2.                           Mi tam tak sawi ang em emin kan khawchhak unaute hi kan haw lova, kan hmusit hek lo.

3.                           Zu rui tam tak an awm. Zu ruih thiam lo an awm mang lo. Kan in thiam lovang tih hlau tlat tute hlauhna hi hlauhna awmze nei lo a ni em?

4.                           Engkim deuhthaw khapna ramah hian thalaite hian hlim an duh a, zalen tak leh engthawl taka nun an chak a; chutianga an awm chu hmuh a nuam.

 Thildang pawh a la awm thei ang. Engpawh nise, ka rilrua lian ber zawk chu – Mizo hla ngei hian a ‘rock’ theih tih hi a ni.

Mizo thalai zingah rock band din a, theihtawpa hma la an awm ve ta nual. Mizoramah, Mizote zing ngeia concert si, sap hla un tak tak leh rimawi danglam pui pui zir chawpa bei vak vak an ni deuh vek. T.Melody te hian Zoram chhungah na na na chuan Mizo hla ngei maia rock a theihzia leh sum lakluh nan a tawkzia an rawn lantir a. Zan hnih chhung khan cheng nuai hnih deuhthaw an lalut tlat! India ram zau zawk leh khawvel hmun hla zawka chuang chhuak tlaka inngai leh chutiang tumte tan chuan sap hla ngei sak a tul ang. Chuti a nih lem lohva, he Zoram awi tlei tur hi chuan Mizo hla ngei mai a mawi a, chu chu kan rilru a chawktho a, kan thinlung pawh a fah a; Zofate rock nan chuan ‘Zo hla’ ngei a tawk tih a chiang a ni.

Zir Chawp  

Posted by Hriatpuia Pa

Kan pi leh pute khan nunze nghet tak an nei a. Anmahniin engkim, tawng leh Pathian biak thlengin tihdan bik, kalhmang leh nunphung an nei a. An chhehvela hnamdang awmte tihdan leh awmdan an la ve mai lo niin a lang.

Kum 1894-ah mingo ram atangin mingo Missionary te Zoramah an lo chuangchhuak a. Kan pi leh puten an la hriat ngai loh sakhua chu kan pi leh pute ngam loh sorkar atanga thiltihtheihna nen an rawn thehdarh a. An inthawina chi hrang hrangte hnawlsakin Pathian engkimtithei chanchin tha an rawn hrilh hre ta a. Chu chuan Zoram dung leh vang a fanchhuak thuai a. Hnam mawl, khawvel zau zawk boruak hap pha lo, rilru leh ngaihtuahna tluang tak nei Zofate chenna ram chu khawvela chanchin tha than chakna ber ram a ni ta a; kum tam a liam hmain a hnam pum huapin Kristian kan ni ta. Kan pi pute nunphunga bet tlat, kut ni vangthlaa Zu leh sa nena hlim taka chaite chu Kristian sakhua nen a lo inhmeh ta lova, tunhmaa an hriat ngai loh Pathian hnena tawngtaia, Amah biak dan an zir chawp a ngai ta. Chu Kristian sakhua chu an la hriat ngai miau loh avangin an nuna bet tlat ‘Zai’ nana hman tur hla pawh Kristian sakhua nena inhne rem thei tur an neih loh avangin mingo ho, Mizo tawng zir chawpten an thiam ang tawka an phuah leh anmahni hla atanga an lehlinte chu an zir chawp a ngai leh ta lo thei lo bawk a. Tichuan -
“ Vawiin chuan e, lung a leng mang e,
Darkawn tlangah lungdi va au i,
Darkawn tlang leh sawngka zawn thliai e,
Khatah Haungova a leng emaw,
Suihlung ka rualpui?
  ti thinte khan -
“ Isuan, heta awm lai khan,
Thu tha tak a sawi fova;
Ka awih chuan Lalpa Isuan,
Keimah min chhandam ang a;
Awih lo ila Jehova’n,
Dik takin min hrem ang a.”
 an ti ta fawk fawk mai a ni!

Pathian nung, he khawvel leh a chhunga cheng zawng zawng siama enkawltu hnena min hruai thlengtu an nih avangin mingo ho chu zah nemen lohvin kan zah a. Mingo thusawi tawh phawt chu awih chanin kan chang a, kan chhiat phah ta a; vawiin thlengin kan chhiat phah a nih hi. Mingo ngaihsanna chuan kan nunah bu a khuar nghet telh telh a. An nun - thianghlimna an ngaihsan dante, hun an hman dikziate leh a tha zawng thildang kan zawm theih loh laiin, incheinaa an sanziate, an hausakziate chu a ler atangin kan hmu a, kan han zir ve nghal chawt a. Keini aia kum engemawzata upate chu umphak tumin baklengin kan tlan ta a. An tawn ang tawng tur leh an nih ang ni tura zir leh hriat tur a tamzia ngaihtuah lek lovin kan hma lam chu kan ar khawthim dai bian bian ta mai a, kan buai mek zel zawng a nih hi.

Mingo ho kan ngaihsan luat avangin kan hnam tihdan leh nunphung paih lo leh chumi hmanga Pathian kan biak chu kan Pathian hian a lawm ngei ang tih hre lovin, kan zir chawp mingo tihdan chuan Pathian kan bia a. Kan Mizo hla thluka Pathian biakna hlate chuan Bethlehema ranthleng leh kan biak Pathian beng a thlen kan ring lo a ni ang, kan zir chawp mingo hla thluk leh Mizo tawng dik mang lo hmang lo chuan kan Pathian hi biak nachang kan hre ta lo hial a nih hi!

Kan ramah Politics a lo lut a, Lal thuhnuaia awm thin Zofate chuan kan man thiam lova. Bawm tawta khung, thawklehkhata chhuah tak ang maiin kan khauphar thawven a. Kan hriat ngai loh Politics tui nu chuan a nawlpuiin min len ta hum hum mai a ni. Lal hnuaia mahni ngaihdan leh duhdan sawi thei lo khan mipui rorelna leh lalna Politics-ah chuan sawi leh sel tur kan nei ta theuh a, a thei apiangin mahni tana tanghma hai dan zirin kan phe ta hlawm a. District Council leh Union Territory kan nih hnuah phei chuan tunhmaa kan la hmuh ngai loh Central atanga sum leh pai lo kal chu khawvel eng hmu ve tan det det chauh Zofate chuan hman dan kan thiam lo nangiang mai. Kan zir chawp politics leh kan Zo nun chu a inpersan em em a. Zofa, ‘Ani a nawm phawt chuan kei chu hrehawm deuh mah ila,’ ti thinte tan chuan chu politics, a chak leh thei apiangte dinchanna; ‘ani chu lo thlep mai mai rawh se, kei ka chan a that phawt chuan’ tih ngaihna boruak chu kan zir chawpa kan hman nghal a ngai ta a ni. 

Mingo hovin Kristianna boruak atanga kan hnam nunphung leh tihdan min hnawlsak vek avangin kan tan chuan a har bawk a; Politics leh kan Kristianna pawh chu kal kawptir chi niin kan hre leh ta lova. Kan Bible-ah ‘Misualin rorelna an chanin, mithate an rum thin,” tih a awm reng laiin Kristian tha deuh tan Politics-a inhman chu thil tihchiah kan ngai lova, chuti a nih avang chuan kan politician te chu eiru thei, zu rui thei leh khawvel mi tak hmuhin kan hmu vek mai a; a pawi hle a ni.

Kan rama chanchin tha eng rawn puluttu an nih avangin mingo ho hi kan kan ngaisang tawp thei lova. Tun thlengin an tawng pawh kan thiam ang ang pawhin kan hmang tha ngam lo. Chuti a ni chung chuan an tawng chu ngaihsan namen lohvin kan ngaisang a, thiam kan chak a. Chumi avang chuan keimahni tawng ngei pawh thiam thathum lo mahse kan fate chuan mingo tawng an thiam phawt chuan pawi ti lem lo nu leh pa kan tam ta mai. Mingo tawnga tawng thei deuhte tan Zoram chhung khawi hmunah mah School din a harsa lova, sum leh pai nei apiangin kan bawh nghal ruak ruak zel avangin kan rama zirna pawh sumdawnnaah kan siam titih ta. Hei phei hi chuan kan nunkhawchhuahna thleng a khawih theia, a pawi dan a ril em em a ni. Kan zir chawp mingo tawng zep tel ngeia thusawi thinte chu Zo tawng hlang hlaka thusawi thinte ai chuan kan hmu sang deuh tlat tawh a, Zo tawng fira thuziak mite aiin mingo tawng nena chawhpawlh par buai thin thuziak mite pawhin ngaihsan an hlawh chho mek  zel zawng a nih hi!

Kan khawvel changkang zelin a hrinchhuah a nih avangin kan nunphung atana thil tangkai thil thenkhat hi chu kan zir chawpa kan hman nghal mai ngai chite a awm ngei tak a. Amaherawhchu, kan hnam rilru putzia thlauhthla thak khawpa kan zir chawp thilin min chiah hneh ta lutuk hi chu thil pawi lungrun tak a ni a; a la pawi dawn chauh maithei. 

Kan nunphung atana kan mamawh em em, a lova kan awm theih hauh loh thil tamtak a awm. Chu’ngte chu zir chawp lovin ‘kan thiamsa hi i hmang zel zawk ang u’ kan tihna lam a ni lo. Chutianga kan nun mek lai chuan, kan zir chawp tawngin kan tawng neih sa a luahlan mai turte, kan Zo nun mawi tak, kan zir chawp khawthlang nunin a delhbet mai turte leh kan zir chawp tihdan hrang hrangin kan hnam tihdan, kan nihna tichiangtu ber a hliahkhuh mek zelte hi i phal lovang u. Kan thlah lo la awm zel turte sawisel leh dema kan awm lohna turin vawiina Zofate hian tan kan lak a ngai a ni.

Dam Chhan  

Posted by Hriatpuia Pa

Kei chu, hla reng reng hi – Ballad nge Sonnet, Elegy nge Ode, Epic zawk em ni? Tih lam ka thluk lo. Nalh ka tih zawng chu ngun takin, chik takin, vawi tam tak ka ngaithla a, a thu pawh tum tam ka bih a, ka chhiar nawn thin. 

            Ka hla duh, a mawi ka tih leh ka nun khawihtu a nih chuan, a phuahtu themthiamna leh a mawina lam ka thluk tawh lova. Ka thinlunga a thawhdan chu ka ngaihpawimawh ber a ni ringawt mai. 

            Khawvelah hian hla tam tak phuah a ni tawh a. Mi tam takin an lo hrilhfiah tawh thin. Hla lam zirmiten sin te tea an thliar a – Hyperbole, Metaphor, Simile, Synedoche, etc. tia an hrilhfiah chhiar tur tam tak a awm. Chutiang chu ka tlin ve lova, ka thiam zawng a ni ve lova, a tum lah ka tum chhin eih lo bawk. 

            Vawi tam ka ngaihthlak a, tum tam ka chhiar hnuah, ka duh zawng zawngin ka ziak tawh mai thin. Kalphung pangngai ngaina tlat tan chuan, ka thuziak ve hi chu chhiar peih chi a ni lova, chhiar tlak a ni lo – ka thiam ve tlat lo!

Khawvel leh a chhunga chengte hi engkim chunga thuneitu tan lo chuan siam leh din rual a ni lova. A siamtu leh dintu hi eng pawh ni se, nun thawrawng, ngaihtuahna nei lo leh finna nei lem lo a ni thei lo hulhual ang. He a thilsiam ropui tak lo than chhoh dan tur thlenga chhut a, ngaihtuah a, ruahman fel thlap thei khawpa ngaihtuah kim, hriatna leh thiamna laimu neitu, finnaa khat a nih ngei a ngai ang. 

            Khawvela thilnung tinrengte hi chhiarsen an ni lova, chi hrang chi hrai engzat nge awm tih hi he leia mihringte hian kan la hre zo thei lo. Chutiang siamtu chuan finna leh thiamna ropui taka thuamin mihring a din a. Chu mihring chu he khawvel hi ar khaw thim dai miah miah turin a chhuah lovang tih a rin theih a. Eng ti tur leh eng vanga dah nge a nih ang tih hi i ngaihtuah ve tawh ngei ang. 

            Hringnun kawng chhuk chho te, tlang leh ruam chungchangte hi mi tam takin nasa takzetin an lo chhuiin an lo ngaihtuah tawh thin a. Zir bing pawl leh mimal tam tak an awm reng bawk. Chuti chung chuan, he hringnun thuhar hi lei mihring dam chhunga zir zawh chi a ni lo a ni ang, a zir chhuak a, he khawvel hriata hringnun zirlai ropui chhawpchhuaktute zingah hian Siamtu’n mihringte Dam Chhan a siamsak sawi thei an vang em mai! 

            Chuti khawpa ril leh buaithlak, thuk leh khunkhan si chu kei tehlul hian, he Vailui kam atang hian ka sawifiah zo dawn ikhaw lova, ‘A then pawh kan hre thei lo, he luikam atang hian,’ tih ai pawha fiah lo ka nihzia hi ka fiah tawk a, a tum pawh ka tum ting lo! Mahse, he thupui hi ka thlang tlat a, ka inchhir loa, ka zak lova, ka mur chhin eih lo! A chhan chu hla pakhat, ni e, pakhat chauh, ‘Dam Chhan’ hla a awm tlat. 

            He hla hi hman deuhva zaithiam lar em em thin, C. Vansanga sak a ni a, tu phuah nge ka hre mai lo. A hla hian sawi tum a nei lem lo maithei a, zawhna ril leh thuk, chhan theih si loh; he khawvela kan chen chhunga mi tinin kan inzawh theuh si erawh a rawn sawi chhuak nalh ngang mai! 

Eng dawn ang maw hmanah Khuanu hian,

Hringnun hi a duan lai khan?

Hraileng awmhlei dung a thul em ni,

Hringnun hi a lo duan le!? 

Kristiante leh Juda te chuan he khawvel hi Pathianin thu ringawta a siam, ‘Awm rawh se’ a tiha lo awm mai niin kan ring. Muslim-ho chuan he lei leh a chhunga chengte hi Allah siam, ama ta, mihringte enkawl tura a duan niin an ring a. Hindu-ho chuan he khawvel hi an pathian Vishnu chhiahhlawh, Brahma in, Vishnu taksa atanga lo chawr chhuak Lotus pangpar atanga a siam niin an ring a. Lotus pangpar chu hmun thumah thenin, van, lei leh boruak siam nan a hmang niin an ring. 

Eng pawh chu nise, he hla phuahtu hian Pathian (Khuanu) in he khawvela mihringte awmdan tur a duan lai khan engnge a ngaihtuah ang tih a chhut a. Ngun taka a chhut a, a ngaihtuah fe hnuah pawh he khawvel a siam chhan awm hi a ngaihtuah phak lova. Naupang awmhleiin eng eng emaw an khawih lawr ang maiin he hringnun hi, Siamtu hian, a tum lawk leh duan lawk, felfai taka a din ni lovin, tih palh thil thuin a siam a ni thei mai ang em? tiin a inzawt a ni. 

Aw enga’n nge maw Khuanu hian

Hringnun hi a lo duan le?

Thamral leh mai tur hian em ni le?

Duh vang rengin kan piang si lo. 

He khawvela mihringte awmdan hi ngun taka a ngaihtuah hnuah pawh eng vanga lo awm ve ngawt nge tih a ngaihtuah chhuak zo lova. Khawvel mihring zingah mahni duh vanga lo piangchhuak a, he khawvel hrehawmna leh buaina, a nawmnate pawh hi kan duh leh peih avanga tem chhin ta kan awm miah si lova tih ngaihtuahin, a zawhna pangngai bawk kha a thunawnah a hmang lo thei lo a ni. 

Mimang piangin Sialang kan seilian,

Haiang tara pam ralin,

Aw, damchhan hi nei tak ang i  maw;

He khawvel sual khurpuiah? 

Duh reng vanga piang ni lo mah ila, kan lo seilian a. Duh lo engang pawh ni ila kan dam lai hi a rei lova, kan parvul lai pawh a rei lo. Kan tar a, natna avanga thi lote pawh an tar thi ngei ngei si. Chu hringnunah chuan sualna te, hlemhletna te, elrelnate, duhamnate chuan nasa takin ro a rel a. Chu sualkhurpuiah chuan mihringte hian dam chhan kan nei ang em? Zawhna zawh awm tak a niin i hre ve em? 

Khawi lamah tuan ve tak ang i maw,

Hringnun hi a ral hunin?

An sawi Pialral hi awm tak ang maw;

Tah chuan engtin zel ni maw? 

Hringnun dam chhung chauh a ni lo. He hringnun kan hman zawh hnuah hian khawi lamah nge kan kal ang? Sakhuana lam thlek thluk lova ngaihtuahtu tan chuan hei hi zawhna awm tak a ni a sin. Pialral an sawi thin a, a awm tak tak em tih hi tuin nge finfiah tawh? Pialralah chuan Pawla’n mi a lo sai thin an ti, a dik tak tak em? Tuin nge hria? Chu Pialral-ah chuan eng thil nge awma, he lei mihring taksa ang hi kan la pu zel dawn em? Pu tawh dawn lo ni ta ila eng taksa nge kan neih ang a, eng ang pianzia nge kan put ang? Engtin nge ni zel ang? 

He hringnun hi a engemaw zawnga ngaihtuah chuan awmze nei lo ni maiin a hriat thin. Vanneihnain a duhsak ve loh mihring tan phei chuan he hringnun hi a hrehawm ngawih ngawih a. Retheihhna, natna leh hrehawmna tinreng atanga hringnun tukverh dak chunga thlirtu tan chuan thawvenna tur hi a awm mang lo. Mite neih awt lo tura zirtirna dawng ni mahse, a neih let sang tam taka neite chu engvang ngawtin nge a awh loh theih tehlul ang? A rilruah duhamna a awm ve a, nawmsak chakna pawh a awm ve a lawm. Engvangin nge rethei bakberh renga he khawvela a hun a hman zawh vek bik ngawt ang??

Dam chhan nei tawh lova inhriate hian engnge an dam chhan ni ang? He khawvel hi mi beidawngte tana siam a ni ve lo em ni? Chuti si engvanginnge beidawnna hi mihringte-ah Siamtu hian a dah tlat si!? Beidawna khur atang chuan he khawvel hian awmzia a nei lova, 'Lo piang lo zawk ila tha tur,' tih vawng vawng a awl ngei ang. Sap lemchan pakhata a changtupa, beidawnna namenlo kara awmin, 'To never have been born, may be the greatest boon of all,' a tihte kha ka hrechhuak hial mai ka ti!

Awhna leh duhamna tawpintai awm lohna khawvelah hian he mihring hian a dam chhan hmu turin, rim takin, ni tin a thawk thin a. A dam chhan chu a hmu em? Hlim takin a hringnun a hmang tluan chhuak ta em? Nawmsak tuma kan beihna avang hian he khawvela kan nun zawng zawng hi hrehawmna leh harsatna nen, rilru hah reng rengin kan hmang zo thin a ni lo maw?? 

Isua Krista ringtu chuan khawvel thilte chu dam chhanah a ruat lo. Hausakna te, ropuina te, sanna te leh nawmsaknate chu a dam chhan a ni ve lova, a zawn pawh a ni hek lo. 

Ringtu chuan, 

Chhandamna hril a, A ram din hi,

Aw, leia kan dam chhan a lo ni e! 

an ti fel then mai nia!!

Kan Vanglai - 02 : Television  

Posted by Hriatpuia Pa

A English chuan sawi ila, 'Nineteen eighties' kan ti anga, a tawiin a chiang viau tho mai tur hi a ni a. Mahse, Zo tawng ngeia dah a ngai si a; 'sangkhat zakua sawmriat chhovah kha chuan' tiin bul ka'n tan ang e.

            Khatih lai kha chuan, Aizawl tih loh khaw dang hi chu thingtlang tak tak vek kha kan la ni mai a. Khaw khata Television (TV) awm miah lohna khua kha a tam zawk a la ni. Keini pawh, Aizawl atanga motor-a darkar 3 tlan chauhva hlaa awm ni mah ila, 1980 chhovah kha chuan TV en tur a la tam lo khawp mai. Veng khata a neinung deuh tak tak chauh khan an la nei a. Chutah pawh, tun laia remote control hmanga thunun ang chi kha a ni lova. A TV in a bawm leh a chhin thlenga a rawn chhawm tel ang chi, BPL, sei ret rut, a bawm a sei ang aia a tak te leh viau si ang chi kha a ni. A kawngkhar kha han hawng ila, a sir lehlam lehlamah khan a chhin kha a pilbo daih thei lehnghal a. A channel pawh hmeh chi a ni lo, a herha herh chi kha a ni. A dum leh a var (Black & White) chauh a la ni bawk.

            A TV set chu thuhran, TV programme mawlh mai khan rualawh a tina thin. A hun lai khan rualawh vak ngaihna kan hre mang lo kha a vanneihthlak ngawt zawk mai. Tun laia Disc Antenna lian pui pui ang chi hi a awm thei ang tih pawh kan ngaihtuah chhin thiam loh lai, Antenna pawr chhir chher, herh herh ngai kha a ni a. Tlang sang deuhva awmte an vannei a, an TV a fiah deuh bik a. Kawr ruam deuhva awm, TV nei phak ve site Antenna hrui kha chu a sei thei khawp mai!

            Radio fiah lo zet atanga Thangbuaia teho zai ngaithla a, Pathianni zinga T. Lalengzauva leh The Sun Beams ngaithla thin tan kha chuan a dum emaw, a var emaw, hmuh theih a nih a, a che thei a nih kha chuan, a hmuhnawm emaw hmuhnawm loh emaw lam a ni lo, a chhuah hrim hrim kha chuan 'en reng' kha a ni tawp mai.

            Channel dang a la awm lo, Doordarshan leh Bangla kha a ni mai a. India ai khan Bangladesh TV ah Sap film a chhuak nalh thei zawk. Film hmuhnawm a chhuah hmaa, peih lo leh hrethiam lo chung chunga Cricket highlight kan en tluanchhuah zak zak thin te, bengngawng tana thuthar an puan thin, hrethiam ve hawt lova kan en tluan zak thinte, Muslim-ho pathian bia, an kun rual dual dual a, ring zeta pakhat a au ruah ruah thin en zawh phawt a ngaih thinte pawh kha hmanni lawk a la niin ka hre mai ka ti!

            Kha'ng hun laia kan film en thinte kha ka la hre nual mai. The Fall Guy, Street Hawk, Against The Wind, Wizard, Knight Rider, The A-Team, McGyver... a va han hmuhnawm thei tak. Knight Rider leh McGyver te kha hmuhnawm ka ti zual bik. Pathianni zingah, inkhawm kal pahin He-Man kan han en a, 'Bai da pauar awf greis skal' (By the power of great skull) kan han ti a; kawrkilh tla phungin kan han inpawt a! Chawhnu inkhawm banah 'Thunder Cats' kan han en leh a! Pathianni kha chu a nuam thin mang e!!

             Thunder Cats kan en zo chiah a, mahni In lam panin kan tlan haw a. Kan inthlak sawk sawk a, phelsepa siam ngunhnam kan lachhuak a, ving lutukin, 'Thunder, Thunder caaaaaaaaaattts' ti chungin kan han tlanchhuak leh nghal a!

            Pathianni bawk a ni em, ka chiang lo; vai naupang pali channa film, hmuhnawm ve zet, 'Ek-Dui-Tin-Char' kan en thin bawk kha. A hlate kha mawi kan ti thei. A awmzia kan hre lova, a dik leh dik loh pawh kan thlu chuang lo, 'Ek-dui-tin-char, charo milge kis-ka riske namaskar' te kha kan ti a, kan tui ve em em tho va. Kan ban, bal tial ve thin takte kha kan han tilang a, TV a an tih ang chiahin kan kut kan han inbawhthuahtir a...

            Fakna pawh kha a la tam lo. Chhiar tham lek a la ni. Fakna a rawn lan dawn apiang khan a bialin, rin tam tak kha a rawn inrin chhuak tuarh a. A zawh ve leh chutiang chiah chuan a rawn inrin leh a, a lut leh raih raih thin a. Bangladesh TV ah khan Red Cow kha a lar a. India TV ah chuan Nirma, insukna sahbawn fakna kha a lar ngang mai. Red Cow kha - a dumin a rawn zuangchhuak ngei a! A bur varah khan a'n zuang lut leh thauh a! (Color TV a awm hnuah Red Cow kha a sen a, a bur pawh a eng tih kan hre hnuhnawh a nih kha!!) Nirma kha chu, naupang te, kawr var ha kha, a rawn vir chhuak chiai chiai a; a lam zui a. 'Washing powder Nirma, Washing powder Nirma, Nirma...'!

             Mithun-a te, Kumar Gourav te kha an lar em em thin a. Vinod Khanna leh Amitabh Bachchan pawh an la cher khawp mai. Infiamna pawh TV ah a la chhuak tam lo. Kapil Dev-a te, Sunil Gavaskar te kha an lar em em ringawt a. An lem chuanna poster kan neih avangin, TV a an lo lan tawh kha chuan kan inti hmelhriat ve viau thin! 'Chittrahar' en tur ringawta kan inhnawh nasat thinziate pawh kha aw..

            Thli tleh avanga TV Antenna tliak te, a booster chiate kha, a neitu aiin kan ui lo chuangin ka ring lo.

            Hun a lo kal hret a, Video player (VCR) a lo chhuak a, tun hma ai chuan en tur a tam ta hret. Wrestling-te kha hmuhnawm kan va han ti thei tak em! Khang hun laia larte kha - Hulk Hogan (Halkhugan!!), Tatanka, Hitman, British Bulldog te kha an ni a. 'Vakineia' te, 'Rulneia' te pawh an awm kha! Tun thleng hian kha mite kha engnge an 'screen name' ka hre lo, keimahniah kha chuan, 'Vakineia' tih leh 'Rulneia' tih khan a chiang tawk viau mai.

            Kumar Gourav-a channa, 'Love Story' te, Amitabh leh Dharmendra channa, 'Sholay' te, Mithun Chakraborty channa, 'Dance Dance' te, 'Vai Tarzawn' kan tih maite kha kan en hnem a; kha'ng film-a hlate kha sak theih loh kan nei mang lo. Kan lam dik em chu ka hre lo, mahse kan sa ve thei vek a, a thiam pawl ka ni ziah lehnghal!! Interval a'n awm ngei a, pawnah, zun pahin kan han chang chhin vel a, misual lama chan fuh kha a ninawm. Tluk deuh reng a ngai a, a tir lamah kha chuan kan han ri ve fua fua a, a tak taka kan hneh ngei ngei turte pawh kha a changtupa an nih tawh chuan a tawp lamah kan hneh loh a ngai a. Misual nih chuan, a tawpah a changtupa kha hneh loh a ngai tih kan hria a, a taka kan ngam a nih vang ngawtin thil tihdanglam theih a ni ngai lo.

             Kan fate hi chu an vannei ta ngawt mai. TV neihte chu ‘mihausa tan chauh’ emaw kan tih thin ang te, a neituten an in chhunga min luhtir phal dawn leh dawn loh hre lova, kan film duhzawng a chhuak dawn tih hre chung sia, rilrua enghelh leh helhkham nei ran chunga kan awm thin dante kha – ni e, khatih hun laia kan ngaihtuahna angte kha engtikah mah an pu ve tawh dawn lo. Ni tina Pogo, Cartoon Network leh Demand Channel nen, an duh duh hmetchhuak thinte hi chuan kan naupan lai huna kan rilru ang kha an pu ve ngai dawn lo kumkhua a. Kan lunglenna leh kan ngaihtuahnate pawh a inthlau dawn mang e tih hi ka ngaihtuah thin. STAR zarah anni chuan khawvela thil thleng pawimawh apiang, an duh hun hunah an en thei tawh a. An kum ang kan kum lai khan hetiang hi lo nei ve phak tawh ila tun ai hian kan hmantlak zawk ang em? Kan fate hian eng ang chiahin nge he hringnun hi an rawn hman chhoh ve ang?

            Kan fate rual lek lek, naupang te te, tarmit vuah fir fer an tam ta mai! Hengte hi kan hmasawnnain a hrinchhuah, In tina kan hun tak kan TV set-te vang hi a ni ang em? Kum 10 aia tam computer hmanga eizawn tawh hnu pawha tarmit vuah ngai lova ka la awm theihna chhan hi – Pathian ropui malsawmna a nih rualin – kan naupan laia TV en tur mumal pawh nei lova kan awm vang a ni thei ang em? Chumi vang chu lo ni kher lo ta se, kan tu leh fate ang hian, kan hmuh theih tirh atang khan ni tin zan tin TV hmaah, duh duh hmetchhuak theiin awm ve ta ila, tun ang hian kan mit hi a la tha kher ang em?

Facebook

Keimah

Visitor Since Feb 09

Khawi lam atangin nge?

online

Followers

Lairil

Mihring ngaihtuahna LAIRIL hi mihringin duhnate, awhna te, hlauhna te, thlamuanna te, hlimna te, lawmna te, lungngaihna te, thinrimna te, chapona te, duhamna te, itsikna te, mahni hmasialna te, hmangaihna te, duhsakna te, engkim mai; mihringa mihrinna siamtu leh neitu a nih avangin a va pawimawh tehlul em!

Nuihtirtu che kha I thinlung a ni a. I tah theihna te, thil mawi leh mawi lo i thliar thiamna te pawh kha thildang a ni chuang lova; khaw lum leh khaw vawt, hlauhawm leh muanawm, hrehawm leh nuam I thliar hran theihna pawh chuti tho.

A chang chuan kan hmuh leh hriat ngeite pawh hi dawt te, a lem te a lo ni thei a! He thinlungin a ngaihtuah hi a lem a ni thei ang em le? Mitin a hmuh a, bengin a hriat avanga duhna leh thinlung LAIRILin a duhna hi a inzawm ang em le? A hrang ni ta se khawii chu nge dik zawk ang? Khawii chu nge tha zawk a, tlo zawk ang aw?

Kan mita kan hmuh leh benga kan hriat te, rilrua kan ngaihtuahna te zinga a tam zawk hi he kan mihrin chhung hian kan theihnghilh leh thin em? Kan theihnghilh tawhte hi kan hrechhuak leh thin em? Thinlung hi bum hmang, chhe lailet der em ni? (Bible – Jeremia 17:9)

Recent Comments

Grab This Widget

Twitter Updates

    follow me on Twitter